Spis treści:
- Wstęp
- Co to znaczy leczenie niepłodności?
- Co to jest inseminacja?
- Kilka ciekawostek
- Co nam daje inseminacja?
- Wskazania do inseminacji
- Inseminacja nasieniem dawcy
- Kiedy jest sens zrobić inseminację?
Wstęp
Z leczeniem niepłodności jest związane wiele mitów. Zacznijmy może od ich odczarowania, a na pierwszy ogień niech pójdzie inseminacja. Jest to metoda z bogatą historią, względnie prosta i niedroga, ale wciąż trzymająca poziom. Można nawet zaobserwować trend, w którym na nowo odkrywamy drzemiący w niej potencjał.
Co to znaczy leczenie niepłodności?
Zacznijmy może od początku, czyli od wyjaśnienia na czym polega leczenie tej choroby cywilizacyjnej. Kluczem w leczeniu niepłodności jest ustalenie jej przyczyny, a to niestety nie jest łatwe. Wciąż zbyt często określamy ją jako idiopatyczną. Oznacza to, że zgodnie z aktualną wiedzą medyczną nie jesteśmy w stanie wskazań winowajcy odpowiedzialnego za problemy z zajściem w ciążę danej pary. Tym bardziej, że zwykle nie jest to jedna przyczyna. Cały czas szukamy, a historia medycyny w tym temacie jest pełna niespełnionych obietnic i nadziei. Jednak inseminacja ma dość długą historię i wciąż trzyma się nadzwyczaj dobrze. Zmienia się tylko, a w zasadzie rozszerza, zakres wskazań oraz technika wykonywania tego zabiegu.
Diagnostyka niepłodności polega więc na znalezieniu potencjalnej przyczyny niepłodności, a następnie jej wyeliminowaniu (tj. wyleczeniu np. podając odpowiednie leki) lub ominięciu (tj. np. inseminacja przy gorszych parametrach nasienia lub in-vitro przy niedrożnych jajowodach). Przyczyn niepłodności szukamy sukcesywnie wykonując badania wg schematu, który często się modyfikuje w zależności od danych z wywiadu lub na podstawie wcześniejszych badań.
Przyczyny niepłodności można podzielić na kilka sposób. Poniżej przedstawiam ten najprostszy niekoniecznie biorący wszystko pod uwagę, ale dla nas zupełnie wystarczający:
- Czynnik męski, czyli różnego rodzaju problemy z nasieniem
- Czynnik hormonalny, np. PCOS
- Czynnik związany z budową narządów rodnych, np. mięśniaki, wady macicy, niedrożne jajowody, itd.
Jeśli uda nam się znaleźć potencjalną przyczynę zaburzającą zachodzenie w ciążę, to przystępujemy do leczenia. Jeśli są obecne zaburzenia hormonalne, to podajemy odpowiednie leki. Jeśli występują wady macicy, to zastanawiamy się nad ich korektą, jeśli jest wodniak jajowodu, to go usuwamy. Jeśli jest to czynnik męski, często pomocą służy nam właśnie inseminacja.
Co to jest inseminacja?
Inseminacja domaciczna (Intrauterine insemination, IUI) polega na podaniu specjalnie przygotowanych i wyselekcjonowanych plemników do jamy macicy w czasie okołoowulacyjnym. Jest to duże ułatwienie, gdyż oszczędzamy im niemal połowę drogi do spotkania oocyta oraz omijamy śluz szyjkowy, który niekiedy może stanowić poważną barierę do przebycia.
Normalnie plemnik musi przebyć drogę od pochwy, gdzie zostaje złożony podczas stosunku (tzw. zaplemnienie), przez szyjkę macicy i jej śluz do jamy macicy, gdzie musi znaleźć jajowody i tam odnaleźć wędrujące samotnie jajeczko, do którego musi wniknąć (kolejny ważny i skomplikowany proces). Kawał drogi dla malutkiego plemnika, prawda?
Kilka ciekawostek
Pierwszej inseminacji rozumianej jako dostarczenie nasienia do pochwy, ale nie podczas stosunku seksualnego, dokonano po raz pierwszy w 1799 roku. Wskazaniem było spodziectwo partnera, czyli wada męskiego narządu rodnego polegająca na tym, że ujście cewki było na początku prącia, a nie na jego końcu, czyli w jego szczycie.
Blisko 100 lat później, czyli w roku 1886. znajdziemy doniesienie o ciąży po inseminacji doszyjkowej. A już rok później odbędzie się inseminacja nasieniem dawcy.
Jednak do powszechnego stosowania inseminacja wejdzie dopiero wiele lat później, a przełomem okazało się być opracowanie w 1981 roku metody skutecznego płukania nasienia, by można było bezpiecznie je dostarczyć do jamy macicy.
Co nam daje inseminacja?
Idea inseminacji jest względnie prosta. Po pierwsze ma zniwelować niedoskonałości męskiego nasienia. Po drugie ma ominąć ważną barierę w postaci śluzu szyjkowego. Niby niewiele, ale w wielu sytuacjach jest to wystarczające.
W procesie przygotowywania nasienia selekcjonuje się plemniki o prawidłowej budowie i prawidłowym, najbardziej efektywnym ruchu. Zakłada się, że takie plemniki są najbardziej „zdrowe” i mają największy potencjał zapładniający.
Potem oferuje się im podwózkę w rejon przyjaźnie do nich nastawiony omijając ten niekoniecznie. Środowisko pochwy jest kwaśne i przyjazne w zasadzie tylko dla bakterii Lactobacillus spp., stąd właśnie one są głównym składnikiem różnych preparatów odbudowujących florę bakteryjną w pochwie. Jej zadaniem jest ochrona wejścia do jamy macicy. Ta brama to szyjka macicy wraz ze śluzem, który jest kluczowy dla przepuszczalności plemników. W okresie okołoowulacyjnym szyjka macicy się „otwiera” (kanał jest wyraźnie szerszy a śluz przepuszczalny dla plemników, tzw. śluz płodny). Plemniki przez naturę nie zostały rzucone na pastwę losu, tylko zostały wyposażone w odpowiednie zapasy (np. fruktozę, witaminy, aminokwasy) i cały szereg związków neutralizujących nieprzyjazne środowisko pochwy (pH spermy jest zasadowe), by mogły przedrzeć się dalej.
Wskazania do inseminacji
Zarówno podwózka i ominięcie bariery szyjkowej w wielu sytuacjach jest wystarczające do zajścia w ciążę. Pobieżna analiza mechanizmu inseminacji może nam podpowiedzieć wskazania do inseminacji.
Mamy następujące wskazania do inseminacji:
- Czynnik szyjkowy, czyli sytuacja, w której plemniki nie mogą sforsować kanału szyjki macicy z powodu nieprawidłowego śluzu. Skuteczność przy tym wskazaniu dochodzi do 18% ciąż na cykl.
- Czynnik męski, który jest najczęstszym wskazaniem do IUI. Jest to grupa nieprawidłowości w nasieniu, które można zniwelować poprzez wykonanie inseminacji, np. gorsza ruchliwość plemników.
- Zaburzenia ejakulacji. To również czynnik męski, ale zupełnie inna sytuacja: nasienie jest prawidłowe, tylko nie może dość do zaplemnienia, gdyż nie dochodzi do wytrysku.
- Endometrioza w stopniu I i II wg ASRM.
- Czynnik immunologiczny, np. przeciwciała w śluzie szyjkowym lub w płynie nasiennym.
- Niepłodność o nieustalonej przyczynie. Bardzo trudna grupa pacjentek, ale inseminacja może być przyczyną ciąży w ok. 6% dla cyklów naturalnych i 12-18% dla cyklów stymulowanych.
Inseminacja nasieniem dawcy
Inseminacja nasieniem dawcy daje szansę na posiadanie dzieci parze, w której partner ma nieprawidłowe wyniki nasienia. Taka procedura jest wykonywania względnie często, częściej niż się wielu osobom wydaje. Stres i używki to przyczyny wielu dolegliwości, ale to także mordercy plemników…
Kiedy jest sens zrobić inseminację?
Odpowiedzią na to pytanie są powyższe wskazania do inseminacji. Niestety życie zazwyczaj nie jest czarno-białe i często trzeba wziąć pod uwagę znacznie więcej okoliczności, a następnie wybrać strategię najbardziej optymalną na dany moment. Od wielu już lat poważną opcją w tych rachubach jest inseminacja domaciczna.
Autor: dr n. med. Marian Malinowski - specjalista położnictwa i ginekologii pracujący w klinice Salve Medica w Warszawie. Jest absolwentem Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, członkiem Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników (PTGiP) oraz Europejskiego Towarzystwa Rozrodu Człowieka i Embriologii (ESHRE). Zajmuje się diagnostyką i leczeniem niepłodności Par, które wspiera i prowadzi w ich drodze po rodzicielstwo. Wykonuje badania sonoHSG (HyCoSy) oraz procedury rozrodu wspomaganego (np. inseminacje, in-vitro). Specjalizuje się również w prowadzeniu ciąż fizjologicznych i patologicznych, które monitoruje badaniami ultrasonografii prenatalnej (w technikach 3D i 4D) w dowolnym tygodniu ciąży oraz badaniami genetycznymi (m.in. test PAPPA, testy NIPT). Jest certyfikowanym członkiem IOTA, której celem jest poprawa skuteczności rozpoznawania guzów jajnika.
Artykuł powstał we współpracy z Kliniką Płodności Salve Medica
