Autor:

admin

Data publikacji:

13.11.2020

zaloguj się, żeby móc oceniać artykuły

Prawa i obowiązki rodzin zastępczych

prawa i obowiązki rodzin zastępczych

Spis treści:

 

Obowiązki rodzin zastępczych

Dziecku należy zapewnić całodobową opiekę i wychowanie, przy zachowaniu następujących zasad:

  1. traktowania dziecka w sposób sprzyjający poczuciu godności i wartości osobowej;
  2. zapewnienia dostępu do przysługujących świadczeń zdrowotnych;
  3. zapewnienia kształcenia, wyrównywania braków rozwojowych i szkolnych;
  4. zapewnienia rozwoju uzdolnień i zainteresowań;
  5. zaspokajania potrzeb emocjonalnych, bytowych, rozwojowych, społecznych oraz religijnych;
  6. zapewnienia ochrony przed arbitralną lub bezprawną ingerencją w życie prywatne dziecka;
  7. umożliwienia kontaktu z rodzicami i innymi osobami bliskimi, chyba że sąd postanowi inaczej.

Obowiązek sprawowania pieczy nad dzieckiem i jego wychowania osoby sprawujące pieczę zastępczą podejmują z dniem faktycznego umieszczenia dziecka w pieczy zastępczej. Osoby sprawujące pieczę zastępczą mają także obowiązek współpracy z ośrodkiem adopcyjnym, koordynatorem rodzinnej pieczy zastępczej i organizatorem rodzinnej pieczy zastępczej.

Rodziny zawodowe oraz prowadzące rodzinne domy dziecka mają także dodatkowy obowiązek – systematycznego podnoszenia swoich kwalifikacji, w szczególności przez udział w szkoleniach.

 

Prawa rodzin zastępczych

 

Organizator rodzinnej pieczy zastępczej powinien umożliwić sprawującym pieczę zastępczą uzyskanie porady w poradni psychologiczno-pedagogicznej lub w innej poradni specjalistycznej oraz podjęcie specjalistycznej terapii.
Wsparcie rodzin i rodzinnych domów dziecka możliwe jest również dzięki instytucji koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej, o ile rodzina/rodzinny dom dziecka złoży taki wniosek. Jednym z obowiązków takiego koordynatora, czyli także prawem rodziny/prowadzącego rodzinny dom jest:

  • udzielanie pomocy w realizacji zadań wynikających z pieczy zastępczej;
  • przygotowanie, we współpracy z asystentem rodziny i rodziną zastępczą/prowadzącym rodzinny dom dziecka, planu pomocy dziecku;
  • pomoc rodzinom zastępczym oraz prowadzącym rodzinne domy dziecka w nawiązaniu wzajemnego kontaktu;
  • zapewnianie specjalistycznej pomocy dla dzieci, w tym psychologicznej, reedukacyjnej i rehabilitacyjnej.

 

Sprawującym pieczę zastępczą zapewnia się przekazanie pełnych informacji o nowo przyjmowanym dziecku. W ramach tego uprawnienia rodzina powinna otrzymać od organizatora rodzinnej pieczy zastępczej szczegółowe informacje o dziecku i jego sytuacji rodzinnej (m.in. informacji o rodzeństwie), a także dokumentację dotyczącą dziecka (akt urodzenia, dokumentacja medyczna, dokumentacja szkolna, diagnoza psychofizyczna dziecka, plan pracy z rodziną).

 

Organizator rodzinnej pieczy zastępczej powinien, w miarę potrzeby, zapewnić sprawującym pieczę kontakt z nowo przyjmowanym do rodziny/domu dzieckiem w terminie nie późniejszym niż 7 dni przed umieszczeniem dziecka w tej rodzinie/rodzinnym domu.

 

Każda rodzina zastępcza/rodzinny dom dziecka mogą korzystać z pomocy wolontariuszy. Pomoc ta organizowana jest przez organizatora rodzinnej pieczy zastępczej, po poinformowaniu go przez rodzinę/prowadzącego rodzinny dom, że istnieje taka potrzeba.

W przypadku rodzin zawodowych i niezawodowych oraz prowadzących rodzinne domy dziecka możliwe jest wsparcie ze strony osoby zatrudnionej do pomocy. W szczególnie uzasadnionych przypadkach, na wniosek rodziny zastępczej zawodowej lub rodziny zastępczej niezawodowej, starosta może (ale nie musi) zatrudnić osobę do pomocy przy sprawowaniu opieki nad dziećmi i przy pracach gospodarskich.

Gdy w rodzinie zawodowej lub niezawodowej przebywa więcej niż 3 dzieci, a w rodzinnym domu dziecka więcej niż 4 dzieci i rodzina złożyła o to wniosek, starosta jest zobowiązany do zatrudnienia osoby do pomocy. Osobą taką może być także małżonek niepobierający wynagrodzenia z tytułu umowy o pełnienie funkcji rodziny zastępczej zawodowej.

 

Prawa i obowiązki rodzin zastępczych w odniesieniu do sfery prawnej dziecka

Zakres uprawnień osób sprawujących pieczę zastępczą jest węższy od zakresu władzy rodzicielskiej. Sprawujący pieczę zastępczą mają obowiązek i prawo:

  • wykonywania bieżącej pieczy nad dzieckiem umieszczonym w pieczy zastępczej;
  • wychowania dziecka;
  • reprezentowania dziecka w dochodzeniu świadczeń przeznaczonych na zaspokojenie jego potrzeb.

Pozostałe obowiązki i prawa wynikające z władzy rodzicielskiej należą do rodziców dziecka, o ile sąd opiekuńczy nie postanowił inaczej. Taki podział uprawnień i obowiązków między rodzinę biologiczną dziecka, a sprawujących pieczę zastępczą, funkcjonuje od chwili faktycznego umieszczenia dziecka w pieczy zastępczej. W praktyce taki podział wywołuje wątpliwości i trudności.

Rodzice zastępczy mogą złożyć wniosek do sądu o rozszerzenie swoich uprawnień (i jednocześnie odebranie tych uprawnień rodzicom – w trybie ograniczenia władzy rodzicielskiej). Wówczas sąd może przyznać rodzicom zastępczym uprawnienie np. do złożenia wniosku o wydanie paszportu, decydowaniu o edukacji dziecka czy leczeniu.

 

Sprawujący pieczę zastępczą a opiekun prawny dziecka

Sprawujący pieczę zastępczą może być opiekunem prawnym dziecka jeśli nikomu wobec dziecka nie przysługuje władza rodzicielska (rodzice nie żyją, rodzice zostali pozbawieni władzy rodzicielskiej lub są niepełnoletni). Wówczas, na wniosek rodzica zastępczego o ustanowienie go opiekunem prawnym dziecka, sąd powierza sprawowanie opieki prawnej rodzicom zastępczym/osobom prowadzącym rodzinny dom dziecka.

Uprawnień opiekuna prawnego jest właściwie tożsama z uprawnieniami z zakresu władzy rodzicielskiej. Opiekun sprawuje „całościową” pieczę nad osobą i majątkiem dziecka, jednak podlega stałej kontroli sądu opiekuńczego. Opiekun powinien uzyskiwać zezwolenie sądu we wszelkich ważniejszych sprawach, które dotyczą osoby lub majątku małoletniego.

 

Alimenty przeciwko członkom rodziny dziecka

Kodeks rodzinny i opiekuńczy wprost przyznał sprawującym pieczę zastępczą nad dzieckiem uprawnienie do dochodzenia roszczeń alimentacyjnych na dziecko umieszczone w pieczy zastępczej (zarówno od rodziców dziecka, jak i od innych osób zobowiązanych do ponoszenia takich świadczeń). Występuje ono niezależnie od tego, czy rodzina w postanowieniu sądu miała przyznane jakieś dodatkowe uprawnienia, czy też nie.

W wykonaniu tego zadania sprawujących pieczę zastępczą może „wyręczyć” kierownik PCPR. Kierownik może dochodzić świadczeń na rzecz dziecka przebywającego w pieczy zastępczej. Ma taki obowiązek, jeśli od umieszczenia dziecka w pieczy zastępczej upłynął rok.

 

Kontrola nad sprawowaniem rodzinnej pieczy zastępczej

Zarówno rodziny zastępcze, jak i prowadzący rodzinny dom dziecka powinni być oceniani przez organizatora rodzinnej pieczy zastępczej (najczęściej PCPR) pod względem predyspozycji do pełnienia powierzonej im funkcji oraz jakości wykonywanej pracy. Pierwsza taka ocena powinna być dokonana nie później niż przed upływem roku od umieszczenia pierwszego dziecka w rodzinie/domu dziecka, kolejna zaś – po upływie roku od dokonania pierwszej, a następne nie rzadziej niż co 3 lata.

Jeśli ocena jest negatywna, kolejna ocena powinna być dokonana nie później niż w terminie 6 miesięcy. Jeśli sprawujący pieczę uzyska drugą negatywną ocenę, organizator rodzinnej pieczy zastępczej ma obowiązek skierowania do sądu wniosku o uchylenie postanowienia o umieszczeniu dziecka w tej rodzinie/domu dziecka.

Zarząd powiatu sprawuje kontrolę nad organizatorami rodzinnej pieczy zastępczej, rodzinami zastępczymi, prowadzącymi rodzinne domy dziecka oraz placówkami opiekuńczo-wychowawczymi. Zarząd powiatu ma prawo do:

  • żądania informacji, dokumentów i danych, niezbędnych do sprawowania kontroli;
  • wstępu w ciągu doby, w tym w porze nocnej – w przypadku zagrożenia zdrowia lub życia dziecka, do obiektów i pomieszczeń kontrolowanej jednostki, rodziny zastępczej lub osób prowadzących rodzinny dom dziecka, w których wykonywane są ich zadania;
  • przeprowadzania oględzin obiektów, składników majątku kontrolowanej jednostki oraz przebiegu określonych czynności objętych obowiązującym standardem;
  • przeprowadzania oględzin obiektów, w których kontrolowana rodzina zastępcza lub osoby prowadzące rodzinny dom dziecka sprawują pieczę zastępczą;
  • żądania od pracowników kontrolowanej jednostki, rodziny zastępczej lub osób prowadzących rodzinny dom dziecka udzielenia informacji w formie ustnej lub pisemnej w zakresie  przeprowadzanej kontroli;
  • obserwacji dzieci umieszczonych w pieczy zastępczej;
  • przeprowadzania indywidualnych rozmów z dziećmi umieszczonymi w pieczy zastępczej, w tym zasięgania opinii dzieci, z uwzględnieniem ich wieku, możliwości intelektualnych oraz stopnia dojrzałości poznawczej.

 

Kontakty z rodziną biologiczną dziecka

Jednym z głównych zobowiązań sprawujących rodzinną pieczę zastępczą jest umożliwianie kontaktu między dzieckiem a rodzicami i innymi osobami bliskimi, chyba że sąd postanowi inaczej.

Prawo do kontaktów z dzieckiem jest prawem niezależnym od władzy rodzicielskiej. Oznacza to, iż nawet rodzic pozbawiony władzy rodzicielskiej ma prawo kontaktu z dzieckiem, o ile sąd nie ograniczył mu prawa do tych kontaktów.

Jeśli jednak wykonywanie kontaktów stanowi zagrożenie dla dobra dziecka, rodzina zastępcza może wystąpić o ograniczenie lub zakaz kontaktów. Ograniczenie może zostać określone czasowo, np. co drugi weekend, od konkretnej godziny do konkretnej godziny lub może obejmować tylko część sposobów kontaktów, np. tylko zakaz osobistej styczności, ale możliwość telefonowania. Może też oznaczać nakaz spotykania się z dzieckiem tylko w obecności osoby wskazanej przez sąd, np. rodzica zastępczego, kuratora sądowego lub we wskazanym przez sąd miejscu, np. PCPR, organizacji pozarządowej.

Prawo do kontaktu obejmuje nie tylko rodziców, ale także rodzeństwo dziecka, jego dziadków, powinowatych w linii prostej, a także inne osoby, jeżeli sprawowały one przez dłuższy czas pieczę nad dzieckiem (np. poprzednia rodzina zastępcza).

 

Źródła:

Ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej

https://www.gov.pl/web/rodzina/opieka-zastepcza-nad-dzieckiem