Na morfologię i rozwój, a następnie implantację zarodków wpływa przede wszystkim materiał genetyczny, z jakiego powstają, warunki w laboratorium, gdzie są zapładniane, obserwowane i przygotowywane do transferu. Odpowiednio wpływając na te czynniki, a więc na komórki jajowe, plemniki i warunki hodowli, można poprawić jakość zarodków i zwiększyć szanse na ciążę.
Jakość zarodków a jakość nasienia
Jakość zarodka, zależy zarówno od jakości komórki jajowej, jak i plemnika . Jednak mimo ogromnego postępu medycyny rozrodu wciąż do badania nasienia przykłada się zbyt małą wagę. To czynnik często bagatelizowany, choć w wielu przypadkach odpowiedzialny za niepowodzenia w staraniach o dziecko. Dlatego tak ważne jest, aby w procesie leczenia niepłodności oceniać jakość nasienia, a jeśli okaże się słaba, szukać przyczyny i sposobu na jej pokonanie.
W poprawie jakości nasienia, która może skutkować poprawą jakości zarodków, trzeba działać kompleksowo, wielokierunkowo. Dotyczy to zarówno stosowania zaleconych leków czy terapii hormonalnych, jak i przestrzegania zasad zdrowej diety, przyjmowania suplementów, zerwania z nałogami (głównie z paleniem tytoniu i piciem dużej ilości alkoholu), zwiększenia zakresu aktywności fizycznej czy zmniejszenia bodźców stresowych. Zmiana stylu życia na zdrowszy wymaga determinacji i cierpliwości, bowiem na oczekiwane efekty trzeba poczekać kilka miesięcy. W każdym razie warto się o nie postarać.
W przypadku niskiej jakości nasienia, oprócz powyższych, często zleca się dodatkowe badania, jak np. test na obecność przeciwciał plemnikowych (MAR TEST), test wiązania plemników z hialuronianem (HBA), jak i test migracyjny, pozwalający ocenić zdolność plemników do poruszania się pomiędzy różnymi środowiskami (SWIM-UP). Dzięki tym narzędziom diagnostycznym można indywidualnie dobrać i zastosować metody wspomagające in vitro. Mowa tu o technikach selekcji plemników aktywowanych w polu magnetycznym MACS i przy pomocy kwasu hialuronowego PICSI, które pozwalają wyłonić potencjalnie najlepsze plemniki. Warto wspomnieć też o zastosowaniu na etapie hodowli zarodków odpowiedniego podłoża (medium, pożywki), wzbogaconego w czynniki wzrostu czy inne substancje optymalizujące proces dojrzewania embrionów.
Jakość zarodka a jakość komórek jajowych
Słaba jakość zarodków może wynikać w porównywalnym stopniu ze słabej jakości gamet męskich i żeńskich. W przypadku tych ostatnich przyczyną niepowodzeń w zapłodnieniu może być wiek kobiety powyżej 35. roku życia, zaburzenia hormonalne, infekcje i wady genetyczne oocytów. Czynnikiem bardzo mocno ograniczającym płodność jest duża nadwaga/otyłość. Dlatego też nie tylko mężczyznom, lecz obojgu partnerom podchodzącym do procedury in vitro, zwraca się uwagę na znaczenie zdrowego stylu życia, odpowiedniej diety i suplementacji, aktywności, eliminacji stresu – tu może się przydać wsparcie psychologiczne, również zbyt często niedoceniane.
Poza tym istotna jest szczegółowa diagnostyka żeńskich czynników niepłodności i podjęcie działań zmierzających do poprawy zdolności rozrodczych kobiety, w tym poprawy jakości komórek jajowych. Niezależnie od tego, czy tak się stanie, do wykonania transferu embriolog musi wyznaczyć najlepsze pod względem morfologicznym embriony. To specjalista, od którego wiele zależy, powinien więc posiadać odpowiednią wiedzę i doświadczenie, a także mieć zdolności manualne.
Jakość zarodka a warunki hodowli
Praca embriologa odgrywa znaczącą rolę w leczeniu in vitro. Embriolog wybiera plemniki i oocyty do zapłodnienia, nadzoruje hodowlę zarodków i wyznacza te, najlepiej rokujące do transferu, a pozostałe witryfikuje (zamraża). Niejednokrotnie pomaga podjąć decyzję w sprawie zastosowania metod wspomagających, jak wspomniane już pożywki czy techniki selekcyjne. Embriolog odpowiada za warunki panujące w laboratorium, od których zależy nie tylko jakość, lecz i żywotność zarodków. Temperatura i czystość powietrza, pH środowiska w inkubatorze i inne parametry muszą być stale monitorowane i możliwie jak najbardziej zbliżone do tych naturalnych - ustrojowych. Pomocne są w tym systemy monitorowania zarodków typu time lapse (ciągły nieprzerwany monitoring), które z jednej strony zapewniają bezpieczne stałe warunki hodowli zarodków od momentu zapłodnienia do umieszczenia ich w jamie macicy, a z drugiej na wybranie potencjalnie najlepszego embrionu, dającego szansę na zajście w ciążę i urodzenie dziecka.
Autorką artykułu jest mgr Małgorzata Wójt - Kierownik Laboratorium Embriologicznego Kliniki Płodności Salve Medica, specjalizująca się w procedurach rozrodu wspomaganego. Odbyła szereg szkoleń i warsztatów zarówno w Polsce, jak i na świecie m. in. w Stanach Zjednoczonych, Norwegii, Niemczech, Holandii i Hiszpanii. Posiada certyfikat ESHRE, Senior Clinical Embryologist, który uprawnia embriologa klinicznego do wykonywania zawodu we wszystkich krajach Europy.
Artykuł powstał w ramach odpłatnej współpracy z Kliniki Płodności Salve Medica.
